Τι είναι τα βλαστοκύτταρα και γιατί να στηρίξω τη Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων του νοσοκομείου «Γ. Παπανικολάου»

Ομφαλιοπλακουντικά μοσχεύματα – Βλαστοκύτταρα

Η μεταμόσχευση αίματος από ομφάλιο λώρο και πλακούντα (βλαστοκύτταρα)  σε ασθενείς με Λευχαιμία και άλλες παθήσεις είναι μέθοδος θεραπείας που εφαρμόζεται με πολύ καλά αποτελέσματα.

Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει είναι πώς μπορεί να συνδυάζεται ο τοκετός του νεογνού με τη θεραπεία της Λευχαιμίας. Είναι δυνατόν ένα χαρμόσυνο για όλους γεγονός να δώσει χαρά και σε ανθρώπους που έχουν χτυπηθεί σκληρά από τη μοίρα; Μοιάζει να είναι ο ιδανικός συνδυασμός και θα είναι πολύ ενδιαφέρον να δούμε πώς συμβαίνει αυτό. 

Η Λευχαιμία είναι μια πολύ σοβαρή ασθένεια η οποία όμως σήμερα μπορεί να θεραπευθεί. Η μέθοδος θεραπείας με τα καλύτερα αποτελέσματα είναι η Μεταμόσχευση Μυελού των Οστών (αιμοποιητικών κυττάρων). Η μεταμόσχευση γίνεται ως εξής: παίρνουμε κύτταρα μυελού των οστών από υγιή δότη και τον δίνουμε στον ασθενή στον οποίο έχει χορηγηθεί προηγουμένως πολύ ισχυρή χημειοθεραπεία με σκοπό να καταστρέψει τα Λευχαιμικά κύτταρα τα οποία ζουν και πολλαπλασιάζονται στο μυελό των οστών του.

Η χημειοθεραπεία δυστυχώς δεν καταστρέφει μόνο τα λευχαιμικά κύτταρα αλλά και τα φυσιολογικά κύτταρα του μυελού τα οποία παράγουν όλα τα κύτταρα του αίματος (ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια και αιμοπετάλια). Επομένως είναι απαραίτητη η χορήγηση ξένου μυελού για την αντικατάσταση αυτού που έχει καταστραφεί. Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για απλή αντικατάσταση: Ο μυελός των οστών που χορηγείται έχει και θεραπευτικές ιδιότητες, αφού δρα και εναντίον και των λευχαιμικών κυττάρων που έχουν τυχόν επιβιώσει.

Πώς όμως σχετίζονται όλα αυτά με τη γέννηση ενός παιδιού;                  

Κατά τη διάρκεια της δημιουργίας του μυελού των οστών στο έμβρυο, κύτταρα του μυελού, που ονομάζονται και βλαστοκύτταρα κυκλοφορούν στο αίμα του εμβρύου. Τα  κύτταρα αυτά έχουν τις ίδιες ιδιότητες με τα αντίστοιχα που υπάρχουν στο μυελό των οστών του ενήλικα, και μάλιστα με περισσότερες δυνατότητες. Η κυκλοφορία τους στο αίμα συνεχίζεται και κατά τις πρώτες ημέρες της ζωής του μωρού  μετά τον τοκετό. Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, επειδή το έμβρυο δεν μπορεί να αναπνεύσει ατμοσφαιρικό αέρα, οξυγονώνει το αίμα του μέσω του αίματος της μητέρας. Η διαδικασία αυτή γίνεται στον πλακούντα. Η κυκλοφορία του αίματος του εμβρύου προς τον πλακούντα γίνεται μέσω του ομφαλίου λώρου. Έτσι στο εσωτερικό του πλακούντα κυκλοφορεί αίμα του εμβρύου σε όλη τη διάρκεια της κύησης. 

Αμέσως μετά τον τοκετό το νεογνό είναι ικανό πλέον να αναπνεύσει από μόνο του, οπότε και αποκόπτεται από τον ομφάλιο λώρο και κατ’ επέκταση από τον πλακούντα. Μέσα όμως στον πλακούντα συνεχίζει να παραμένει μία μικρή ποσότητα αίματος του νεογνού. Αυτό συμβαίνει φυσιολογικά σε όλους τους τοκετούς είτε είναι φυσιολογικοί είτε καισαρικές τομές και αποτελεί φυσικό φαινόμενο που συνέβαινε στη φύση από τότε που υπάρχει το ανθρώπινο είδος.  

Μέχρι πρόσφατα το αίμα αυτό μαζί με τον πλακούντα το πετούσαμε μια και δεν γνωρίζαμε τη χρησιμότητά του. Τώρα όμως γνωρίζουμε ότι το λίγο έστω αυτό αίμα που παραμένει στον πλακούντα είναι υπερπολύτιμο και μπορεί να σώσει ανθρώπινες ζωές και ιδιαίτερα ζωές παιδιών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν μόσχευμα σε παιδιά αλλά και σε ενήλικες που πάσχουν από λευχαιμία και άλλες κακοήθεις ή γενετικές αιματολογικές ασθένειες. Να σημειωθεί όμως ότι στην λευχαιμία γίνονται αλλογενείς μεταμοσχεύσεις. Χρησιμοποιείται δηλαδή μόσχευμα από δότη και όχι τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενή.

Τι διαφορά έχουν οι Δημόσιες και ιδιωτικές τράπεζες Βλαστοκυττάρων; 

Διεθνώς υπάρχουν δύο ειδών Τράπεζες, οι εθελοντικές και οι ιδιωτικές.  Στις εθελοντικές ή δημόσιες τράπεζες, οι οποίες είναι κατά κανόνα υπό την αιγίδα του κράτους, οι μητέρες δωρίζουν το μόσχευμα το οποίο είναι διαθέσιμο για κάθε ασθενή που θα το χρειασθεί εφ’ όσον είναι συμβατό. Στις ιδιωτικές τράπεζες οι γονείς πληρώνουν ώστε το μόσχευμα να φυλάσσεται αποκλειστικά και μόνο για το ίδιο το παιδί ή για κάποιο από τα αδέλφια του εάν ποτέ χρειασθεί στο μέλλον. Το καθεστώς που ισχύει για τα μοσχεύματα στις ιδιωτικές τράπεζες είναι ιδιοκτησιακό για αυτό και τα μοσχεύματα των ιδιωτικών τραπεζών δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για το κοινωνικό σύνολο.

Οι δημόσιες τράπεζες είναι συνδεδεμένες σε δίκτυο για την εύκολη πρόσβαση των μεταμοσχευτικών κέντρων που ψάχνουν να βρουν συμβατό μόσχευμα για τους ασθενείς τους. Σήμερα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες αποθηκευμένα μοσχεύματα στις δημόσιες τράπεζες και έχουν πραγματοποιηθεί δεκάδες χιλιάδες μεταμοσχεύσεις σε παιδιά και σε ενήλικες ασθενείς. Από την άλλη πλευρά ελάχιστα μοσχεύματα έχουν χρησιμοποιηθεί παγκοσμίως για μεταμόσχευση από τις ιδιωτικές τράπεζες.

Πού χρησιμοποιούνται τα μοσχεύματα αυτά; 

Η εθελοντική τράπεζα αποτελεί πηγή μοσχευμάτων για τους ασθενείς που πάσχουν από κακοήθη νοσήματα και κληρονομικές διαταραχές. Όταν ένας ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε μεταμόσχευση μυελού των οστών και δεν ανευρίσκεται συμβατός δότης, αναζητείται ομφαλιοπλακουντιακό μόσχευμα στην παγκόσμια τράπεζα μοσχευμάτων με την οποία είναι συνδεδεμένες οι Δημόσιες Τράπεζες.

Θα πρέπει να τονίσουμε ότι σε πολύ σοβαρές παθήσεις όπως είναι οι Λευχαιμίες και ιδίως η Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία, η μεταμόσχευση επιλογής είναι η αλλογενής: τα βλαστοκύτταρα δηλαδή θα πρέπει να προέρχονται από άλλο άνθρωπο και όχι από τον ίδιο τον ασθενή. Επομένως θα πρέπει η αναζήτηση να γίνει σε Δημόσια Τράπεζα και να χρησιμοποιηθούν αλλογενή μοσχεύματα.

Τα παιδιά αρρωσταίνουν κυρίως από Οξεία Λεμφοβλαστική Λευχαιμία. Το 85% γίνεται καλά με τη συμβατική χημειοθεραπεία. Για τα υπόλοιπα απαιτείται αλλογενές μόσχευμα για την αντιλευχαιμική του δράση και επειδή δεν περιέχει λευχαιμικά κύτταρα.     

Ποια πλεονεκτήματα έχει η μέθοδος;                                                                                

Η μέθοδος που ακολουθείται είναι απόλυτα ασφαλής. Σε αντίθεση με άλλα μοσχεύματα που λαμβάνονται από δότες, η λήψη του αίματος από τον πλακούντα δεν επηρεάζει καθόλου ούτε τη μητέρα αλλά ούτε το παιδί που έχει γεννηθεί. Πρόκειται για υλικό που εάν δεν χρησιμοποιούνταν για αυτό το σκοπό, κυριολεκτικά θα πετιόταν.

Και βέβαια επειδή παιδιά γεννιούνται συνέχεια, δίνει τη δυνατότητα δημιουργίας μεγάλων Δημοσίων Τραπεζών βλαστοκυττάρων αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες να βρεθεί συμβατό μόσχευμα για τους ασθενείς που το χρειάζονται.

Η κατάθεση των βλαστοκυττάρων στην Δημόσια Τράπεζα, όπως και όλες οι άλλες διαδικασίες είναι εντελώς δωρεάν και δεν επιβαρύνουν οικονομικά καθόλου την οικογένεια του παιδιού που γεννήθηκε.    

Παρουσίαση Δημόσιας Τράπεζας Βλαστοκυττάρων

Η Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων στεγάζεται στο κτίριο ΣΤΟΡΓΉ και ανήκει στην Αιματολογική Κλινική του νοσοκομείου Γ. Παπανικολάου. Υποστηρίζεται εργαστηριακά από όλα τα τμήματα του Νοσοκομείου.

Η συλλογή, ψύξη και αποθήκευση βλαστοκυττάρων από πλακούντα στην κλινική μας ξεκίνησε τον Ιούλιο του 2009 ολοκληρώνοντας την ουσιαστική λειτουργία της Δημόσιας Τράπεζας Βλαστοκυττάρων.

Η Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων την κλινικής μας είναι εξοπλισμένη με τα πιο σύγχρονα μηχανήματα, δωρεά του Συλλόγου «Ανοιχτή αγκαλιά». Διαθέτει το SEPAX-BIOSAFE για την επεξεργασία, το SYLAB-ICECUBE για την ψύξη των βλαστοκυττάρων καθώς και δεξαμενές υγρού αζώτου (-196°C) για την αποθήκευση των μοσχευμάτων.

Στελεχώνεται από άρτια εκπαιδευμένο επιστημονικό προσωπικό που περιλαμβάνει, έναν Αιματολόγο Διευθυντή, έναν Αιματολόγο επιμελητή, μια Βιολόγο, δυο τεχνολόγους ιατρικών εργαστηρίων και μια γραμματέα. Σημαντική είναι η συμβολή των μαιευτήρων και των μαιών με τους οποίους η Δημόσια Τράπεζα βρίσκεται σε άριστη συνεργασία.

Η Δημόσια Τράπεζα Βλαστοκυττάρων έχει αποθηκευμένα περισσότερα από 6.400 μοσχεύματα.